یکی از خلأهای موجود در عرصۀ مطالعات اقتصاد اسلامی، مباحث روششناسی و معرفتشناسی است. به نظر میرسد برای تکوین بنیانهای این علم، ضروری است که اهتمامی جدی برای پرداختن به این مباحث درمیان اندیشمندان اسلامی صورت پذیرد تا دانش اقتصاد اسلامی بر پایههای محکمی از مبانی استوار گردد. پرواضح است تا زمانیکه موضع متفکران دربارۀ مبانی معرفتی و روشها و ابزارهای صحیح علمی در اقتصاد اسلامی تبیین نگردد، بحثهای روبنایی دربارۀ خروجیها و سیاستهای پیشنهادی این علم چندان راه به جایی نخواهد برد. این کتاب، گامی است در جهت تبیین دیدگاههای یکی از متفکران این علم دربارۀ حوزههای زیربنایی آن.
کتاب حاضر، براساس مصاحبههای علمی آقای سیدمهدی زریباف با حجتالاسلاموالمسلمین مصباحیمقدم تدوین یافته است که در سال ١٣٨٩ در برنامۀ مشکات شبکۀ قرآن تهیه و پخش گردید. محور اصلی مصاحبهها، حوزههای معرفتی و روششناسی اقتصاد اسلامی است که از جنبههای مختلف بدان پرداخته شده است. در ابتدا مفهوم اقتصاد اسلامی و قلمروهای معرفتی آن به بحث گذاشته شد. در جلسات بعدی، مبانی کلامی و فلسفی اقتصاد اسلامی، رویکرد عرفانی به اقتصاد، شناختشناسی، انسانشناسی، روش شناخت مطلوب و نهایتاً ارکان اقتصاد اسلامی مورد بررسی و مداقه قرار گرفت. ویژگی ممتاز این کتاب را میتوان در سؤالات بنیادین و استفادۀ بهجا از مبانی قرآنی و روایی و نیز مباحث فلسفی و کلامی در قالب بیان گیرای استاد دانست که در سیر بحثها کاملاً مشخص است.
شایسته است که از شبکۀ قرآن و همچنین آقای علی سعیدی بهجهت ویراستاری علمی و ادبی این مجموعه تشکر کنم. امید است انتشار این کتاب بتواند فتح بابی برای رویکرد مبنایی و اسلامی به مباحث معرفتشناسی و روششناسی اقتصاد اسلامی باشد.
مرکز مطالعات مبانی و مدلهای اقتصادی بومی
فهرست
پیشگفتار | 7
جلسۀ اول مفهوم اقتصاد اسلامی و قلمروهای معرفتی آن | 9
جلسۀ دوم مبانی کلامی و فلسفی اقتصاد اسلامی | 23
جلسۀ سوم: رویکرد عرفانی به اقتصاد اسلامی | 35
جلسۀ چهارم: شناختشناسی در اقتصاد اسلامی | 49
جلسۀ پنجم: انسانشناسی در اقتصاد اسلامی | 61
جلسۀ ششم: انسانشناسی؛ محرکها و انگیزانندههای رفتار انسان در نگاه اسلام | 75
جلسۀ هفتم: روش شناخت مطلوب در اقتصاد اسلامی (۱) | 93
جلسۀ هشتم: روش شناخت مطلوب در اقتصاد اسلامی (۲) | 107
جلسۀ نهم: روش شناخت مطلوب در اقتصاد اسلامی (۳) | 121
جلسۀ دهم: ارکان اقتصاد اسلامی | 135